Het Centraal Planbureau formuleerde het begrip ‘modaal inkomen’ voor het eerst in 1969. Het begrip modaal is afkomstig van het woord modus. Er wordt gesproken van een modus als er in een reeks getallen één cijfer het meest voorkomt.
Het modaal inkomen is het inkomen van een ‘modale werknemer’: een gehuwde werknemer met een partner die niet werkt en twee kinderen tussen de 6 en 11 jaar. Het inkomen van deze gehuwde werknemer is iets minder dan de premiegrens Ziekenfondswet.
Statistisch gezien is het modaal inkomen het meest voorkomende inkomen. De term ‘modaal’ wordt echter oneigenlijk gebruikt. Het statistische modaal inkomen ligt namelijk lager dan het bedrag dan het Centraal Planbureau hanteert.
Modaal inkomen €36.500,- (2020)
Het modaal inkomen is vaak ongeveer 79% van het gemiddeld inkomen per arbeidsjaar. Het Centraal Planbureau stelt dit vast op grond van historische gegevens. Het modaal inkomen wordt in Nederland gebruikt als referentiepunt voor de bepaling van inkomenseffecten door maatregelen van de overheid. Zoals al eerder benoemd doet de naam anders suggereren, maar het modaal inkomen is een geprikt inkomensniveau.
In 2020 was het modaal inkomen €36.500,- inclusief vakantiegeld. Dat is €2.816,- per maand exclusief vakantiegeld. Het modaal inkomen van 2021 is nog niet vastgesteld.
Het modaal inkomen stijgt bijna elk jaar, vaak met het inflatiepercentage. Als er veel inflatie is (de producten worden duurder), dan stijgt het modaal inkomen ook meer, zodat de koopkracht, wat een huishouden gemiddeld kan kopen niet veranderd.
Gemiddeld inkomen
Het modaal inkomen is dus iets anders dan het gemiddelde inkomen. Om het gemiddelde inkomen te berekenen tel je alle inkomens bij elkaar op en deel je dit door het aantal werknemers. Dit getal zegt niks over de verschillen tussen de werknemers onderling. Het modale inkomen is het inkomen dat het meest voorkomt. Het volgende voorbeeld maakt het duidelijker:
10 werknemers verdienen gezamenlijk €360.000,- per jaar. Dit is gemiddeld €36.000,- per persoon. Hier kan iemand tussen zitten die €150.000,- per jaar verdiend. Dit trekt het gemiddelde een stuk omhoog, er zijn dan dus meer werknemers die veel minder verdienen. Dit kan een scheef beeld creëren over wat de ‘gemiddelde’ werknemer verdiend.
Van die 10 werknemers verdienen 4 werknemers €50.000,- per jaar. De andere 6 werknemers verdienen een ander (niet hetzelfde als de rest) bedrag. Het modale inkomen is in dat geval €50.000,- en heel anders dan het gemiddelde inkomen.
Besteedbaar inkomen
Dan is er ook nog het besteedbaar inkomen. Dit inkomen bestaat uit het totale inkomen na optelling en aftrekking van premies, inkomensoverdrachten en belastingen. Sociale uitkeringen worden bij dit bedrag opgeteld.
Jan Modaal
De naam Jan Modaal is voortgekomen uit dit begrip. Jan Modaal wordt gebruikt om iemand met een modaal inkomen aan te duiden. Soms wordt er een bijbetekenis aan gegeven en wordt Jan Modaal gebruikt voor een gemiddelde of gewone man.
Om een modaal inkomen te kunnen verdienen is vaak minimaal een MBO-diploma nodig, met een aantal jaar werkervaring. De beroepen die modaal verdienen zijn erg uiteenlopend, van automonteur tot verpleegkundige tot managementassistent en ICT-medewerker.
Gemiddelde uitgaven
De gemiddelde uitgaven van een gezin aan vaste lasten hangen samen met de samenstelling van het gezin. Een huishouden met 2 personen besteedt vaak minder geld aan bijvoorbeeld boodschappen dan een gezin met 3 kinderen. De vaste lasten worden onderverdeeld in huur of hypotheek, gas/water/licht en boodschappen.
Jan Modaal: 55% vaste lasten
Het Nibud stelt dat Jan Modaal 55% van het netto inkomen kwijt is aan vaste lasten (ongeveer €1.150,- per maand). Daarnaast geven ze ongeveer €600,- per maand uit aan boodschappen waardoor er nog €500,- overblijft om te sparen. In theorie is dit een prima bedrag om te sparen maar in praktijk zijn er vaak nog onverwachte kosten waardoor dit bedrag een stuk lager wordt. We hebben meer geschreven over sparen met modaal inkomen.
Uitgaven van tweepersoonshuishouden
Gemiddeld geven twee personen maandelijks €384,- uit aan boodschappen. De gaskosten zijn erg afhankelijk van het type woning. In een vrijstaand huis verbruik je meer gas dan in een appartement. De gemiddelde kosten voor gas zijn €118,-. Stroom en water zijn gemiddeld respectievelijk €57,- en €15,-. Daarnaast geven huurders gemiddeld 38,1% van het netto inkomen uit aan woonlasten en huiseigenaren 29%.
Uitgaven gezin van 3-4 personen
Een huishouden van 3 of 4 personen geeft hetzelfde uit aan boodschappen, namelijk €384,- gemiddeld per maand voor een huishouden met 3 personen en €470,- voor een huishouden met 4 personen. De gaskosten blijven hetzelfde, €118,-. Wel wordt er meer stroom (€68,- bij 3 personen, €78,- bij 4 personen) en water (€19,- bij 3 personen en €21,- bij 4 personen) verbruikt. De woonlasten blijven hetzelfde.
79% van gemiddeld is modaal
Aan het einde van het jaar weten we pas zeker wat het modaal inkomen voor dat jaar is geweest. Toch wordt er vaak al eerder een rake schatting gedaan. Het modale inkomen heeft vrijwel altijd rond de 79% van het gemiddelde inkomen gelegen. Het gemiddelde inkomen is in Nederland dus hoger dan het modaal inkomen. Door te kijken naar de gemiddelde salarissen kan er dus een goede inschatting van het modaal inkomen gemaakt worden.
